در چند سال اخیر، مسدودسازی اینترنت تبدیل به ابزار حکومت ایران برای سرکوب معترضان و خاموش کردن اعتراض‌ها شده است. بعد از قطع ۱۰ روزه اینترنت در آبان ۹۸، گویا حکومت آموخته‌های خود را آزموده است و با بهره بردن از روش‌هایی جدید، با همدستی ارائه‌دهندگان اینترنت و به دور از چشمان ناظران، بیش‌ازپیش به قطع کردن اینترنت با‌عنوان راهکاری برای سرکوب مردم روی آورده است و با این روش از همبستگی معترضان، مستندسازی سرکوب و اشتراک‌گذاری اطلاعات مربوط به نقض حقوق بشر جلوگیری می‌کند.
قطعی اینترنت
از اواسط اردیبهشت ۱۴۰۱ و به دنبال اعتراض‌های مردمی، اینترنت تلفن همراه در چندین شهر استان خوزستان قطع شد و اینترنت ثابت نیز با اختلال‌های زیادی همراه بود. این اختلال‌ها بعد از چند روز به دیگر استان‌های کشور هم رسید و گزارش‌های فراوانی از استان‌های مختلف مبنی بر نبود امکان دسترسی به اینترنت بین‌المللی منتشر شد. در اختلال‌های اردیبهشت، سیاست یکپارچه فیلترینگ غیرهمسان و دسترسی طبقه‌بندی شده شهروندان به اینترنت مشهود بود، به طوری که سطح دسترسی یک دانشجو یا دانش‌آموز با میزان دسترسی یک کارمند ارگان دولتی تفاوت داشت. همچنین اپراتورهای اینترنت که در موارد مشابه سال‌های قبل به صورت منطقه‌ای و استانی اقدام به محدودسازی اینترنت می‌کردند، در یک ماه اخیر با هماهنگی بیشتر و به شکل سازماندهی‌شده به محدودسازی اینترنت پرداخته‌اند.
به دنبال فاجعه متروپل و اعتراض‌های مردم آبادان و همدردی شهرهای دیگر با شهروندان آبادان، محدودسازی دسترسی به سرویس‌های پرمخاطب و قطعی‌های مقطعی در سراسر کشور از ۲ خرداد بیش‌ازپیش و با رویکردی متفاوت انجام شد. برخلاف محدودسازی‌های اردیبهشت که در آن تفاوت سطح دسترسی به اینترنت دیده می‌شد، پس از حادثه متروپل، اختلال و قطع همگانی اینترنت مشهود بود و گزارش فعالان رسانه‌ای حاکی از آن است که اینترنت سیار، بارها در آبادان به‌طور سراسری قطع شده و اینترنت ثابت نیز در بیشتر مواقع با کاهش سرعت همراه بوده است.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
با آنکه بیشتر محدودسازی‌های اخیر با روش کاهش حداکثری – نه قطع کامل– پهنای باند اینترنت بین‌المللی صورت گرفته است و بیشتر نهادهای ناظر بر اینترنت این نوع اختلال‌ها را نمی‌توانند تشخیص دهند، داده‌های موسسه IODA نشان می‌دهد که در روز ۳ خرداد دسترسی به اینترنت در خوزستان کاهش یافته و شبکه اینترنت خوزستان در چهارشنبه‌شب ۴ خرداد، با اختلال گسترده روبه‌رو بوده است.
اینترنت استان کرمان هم در این روز درگیر اختلال‌های گسترده و قطعی‌های مقطعی بوده است. سطح دسترسی به اینترنت در استان هرمزگان در روزهای ۴ و ۵ خرداد به شدت کاهش یافت و در بیشتر ساعت‌های شبانه‌روز فقط دسترسی به سایت‌های داخلی بر بستر شبکه ملی اطلاعات امکان‌پذیر بود. آنچه در مورد قطعی‌های استان تهران جلب توجه می‌کند، الگوی اختلال اینترنت در این شهر است. بررسی‌های شبکه اینترنت تهران نشان می‌دهد که در تمام روزهای هفته اول خرداد، اختلال و کاهش سطح دسترسی شهروندان تهران به اینترنت از ابتدای شب شروع شده و تا پایان شب ادامه داشته است.
اختلال و محدودسازی اینترنت روز جمعه ۶ خرداد به اوج خود رسید و بیش از ۲۰ استان کشور را فرا گرفت که بیشترین میزان اختلال در استان یزد دیده می‌شود. در استان یزد در روزهای ۲ و ۶ خرداد محدودسازی شدید اینترنت رخ داده و چندین ساعت نیز اینترنت بین‌المللی به‌طور کامل قطع شده است. قطعی سراسری اینترنت از ساعت ۲ بامداد تا ۸ صبح روز جمعه ۶ خرداد در کل کشور رخ داده است.
شرکت ارتباطات زیرساخت گفت که این قطعی «به دلیل عملیات نگهداری» یکی از دیتاسنترها بوده است. بعد از این رخداد نیز سطح دسترسی به اینترنت در برخی استان‌ها ازجمله فارس، خوزستان و اصفهان کاهش یافته است. رنگ آبی در نقشه نشان‌دهنده استان‌هایی است که اختلال اینترنت در آن‌ها رخ داده و رنگ قرمز بیانگر اختلال‌های شدید اینترنت است.
پیامدهای قطع اینترنت
بر اساس آمار منتشر شده، نزدیک به ۱۰ میلیون نفر از کسب‌وکارهای کوچک بر بستر اینستاگرام کسب درآمد می‌کنند. محدودسازی اینترنت و ایجاد اختلال در سرویس‌های بین‌المللی، خسارت بزرگی را متوجه صاحبان مشاغل می‌کند؛ مشاغلی که تنها راه ارتباطی آن‌ها با مشتریان شبکه‌های اجتماعی است و قطعی اینترنت بین‌المللی به منزله نابودی و حذف کسب‌وکار آن‌ها خواهد بود.
علاوه بر کسب‌وکارهای کوچک، مشاغل کلان و شرکت‌های بزرگ نیز با قطعی اینترنت ضررهای زیادی را متحمل می‌شوند. یکی از کارمندان دفتر مرکزی یک شرکت ارائه‌دهنده اینترنت به ایندیپندنت فارسی می‌گوید: «اپراتورهای اینترنت در شرایط بسیار سختی به‌سر می‌برند، قطع اینترنت و کاهش سطح دسترسی به اینترنت به معنای کم شدن درآمد شرکت‌های ارائه‌دهنده اینترنت است. از طرفی هم، راهی بجز اجرای ابلاغیه‌های نهادهای بالادستی نداریم. در چهار پنج سال اخیر نزدیک به ۱۰ آی‌اس‌پی (isp) به دلیل سهل‌انگاری در فیلترینگ و عمل نکردن به دستور نهادهای بالادستی بسته شده‌اند.»
صیانت خاموش و تلاش برای راه‌اندازی اینترنت ملی
اگرچه هنوز به‌طور رسمی طرح موسوم به صیانت تصویب و اجرایی نشده است، اما اوضاع این روزهای اینترنت در ایران بی‌شباهت به اینترنت ایده‌آل حکومت بعد از تصویب طرح صیانت نیست. این روزها اکثر بندهای مهم طرح صیانت، از کاهش پهنای باند اینترنت بین‌المللی گرفته تا محدودسازی دسترسی به سرویس‌های خارجی و مسدودسازی ابزارهای دور زدن فیلترینگ در حال اجرا است. بر کسی پوشیده نیست که در حوزه اینترنت، راه‌اندازی اینترنت ملی اولویت اصلی حاکمیت است و در این راه، بسیاری از نهادهای دولتی و بخش خصوصی به کار گرفته شده‌اند تا راه‌اندازی این پروژه تسریع شود.
از اختلال‌های اخیر می‌توان دریافت که هم‌زمان با قطع و محدودسازی اینترنت، حکومت ایران در حال آزمودن آموخته‌های خود برای اجرای اینترنت ملی است، اما باید دید که آیا این طرح نیز همچون طرح‌های مشابه سالیان قبل در روند اجرا شکست خواهد خورد یا اینکه موفقیت در اجرای اینترنت ملی، به دستاورد دو دهه تلاش حاکمیت برای قطع دسترسی شهروندان به جریان آزاد اطلاعات، تبدیل خواهد شد.
